خلاصه معرفی مقیاس DASS-21 Overview

مقیاس DASS-21 نسخهٔ کوتاه‌شدهٔ پرسشنامهٔ افسردگی، اضطراب و استرس است که با ۲۱ گویه، سه بُعد مهم افسردگی، اضطراب و استرس را به‌طور هم‌زمان می‌سنجد. هر زیرمقیاس شامل ۷ سؤال است و تکمیل پرسشنامه معمولاً کمتر از ۱۰ دقیقه زمان می‌برد.

این ابزار برای ارزیابی شدت علائم خلقی و اضطرابی در جمعیت عمومی و بالینی طراحی شده و می‌تواند تصویر نسبتاً دقیقی از سطح فشار روانی فرد در سه حوزهٔ اصلی ارائه دهد.

مقیاس افسردگی، اضطراب، استرس (DASS-21) چیست؟ What is DASS-21?

DASS-21 (Depression Anxiety Stress Scales-21) یک پرسشنامهٔ خودگزارشی است که برای سنجش شدت علائم مربوط به افسردگی، اضطراب و استرس طراحی شده است. این نسخه نسبت به فرم بلندتر (DASS-42) کوتاه‌تر است اما ساختار سه‌عاملی اصلی را حفظ می‌کند.

هر سؤال بیانگر یک تجربهٔ هیجانی یا جسمانی در هفته‌های اخیر است و آزمودنی میزان همخوانی آن را با تجربهٔ خود، روی یک مقیاس ۴ درجه‌ای گزارش می‌کند.

• نوع ابزار: پرسشنامه خودگزارشی ۲۱ سؤالی
• زیرمقیاس‌ها: افسردگی، اضطراب، استرس (هرکدام ۷ گویه)
• حوزه کاربرد: بالینی، پژوهشی، مشاوره‌ای و غربالگری

این آزمون چه چیزی را می‌سنجد و برای چه کسانی مناسب است؟ Domains & Target Group

DASS-21 سه بُعد کلیدی را اندازه می‌گیرد:

• افسردگی (Depression): خلق پایین، بی‌لذتی، ناامیدی، کاهش انرژی، احساس بی‌ارزشی یا کاهش انگیزه.
• اضطراب (Anxiety): دلشوره، ترس، نشانه‌های بدنی اضطراب (مثل تپش قلب، لرزش، احساس وحشت)، حساسیت بالا به تهدید.
• استرس (Stress): تنش و تحریک‌پذیری، دشواری در آرام‌شدن، احساس فشار زمانی، عصبی بودن و سخت‌گیری نسبت به خود.

این مقیاس برای نوجوانان بزرگ‌تر و بزرگسالان مناسب است و می‌تواند هم در جمعیت عمومی (مثلاً دانشجویان، کارکنان) و هم در مراجعان کلینیکی استفاده شود.

کاربردهای مقیاس DASS-21 Applications

DASS-21 به دلیل کوتاه بودن و ساختار سه‌گانه‌اش، در موقعیت‌های مختلفی استفاده می‌شود:

• غربالگری اولیه سطح افسردگی، اضطراب و استرس در مراجعان مشاوره یا درمان
• پایش تغییرات علائم در طول دورهٔ درمان یا مداخلات روان‌شناختی
• پژوهش‌های دانشگاهی و سازمانی دربارهٔ سلامت روان دانشجویان، کارکنان و گروه‌های مختلف
• بررسی تأثیر رویدادهای استرس‌زا (مثل بحران‌ها، بیماری‌ها یا مشکلات شغلی) بر وضعیت روانی افراد

این آزمون چگونه انجام می‌شود؟ Administration

DASS-21 شامل ۲۱ گویه است و از شما می‌خواهد تجربهٔ خود را در هفتهٔ گذشته (یا چند هفتهٔ اخیر) ارزیابی کنید. برای هر سؤال، باید مشخص کنید تا چه حد آن وضعیت را تجربه کرده‌اید.

• تعداد گویه‌ها: ۲۱ سؤال (۳ زیرمقیاس × ۷ سؤال)
• نوع پاسخ‌دهی: مقیاس ۴ درجه‌ای از «اصلاً» تا «بسیار زیاد / بیشتر اوقات»
• شیوه اجرا: خودگزارشی، نسخهٔ کاغذی یا آنلاین
• زمان تقریبی: حدود ۵ تا ۱۰ دقیقه

قبل از پاسخ دادن به تست به این نکات توجه کنید Before You Start

• در محیطی آرام و بدون حواس‌پرتی به سؤالات پاسخ دهید.
• به تجربهٔ خود در هفتهٔ گذشته (یا چند هفتهٔ اخیر) فکر کنید، نه فقط یک روز خاص.
• پاسخ‌ها را صادقانه و بر اساس تجربهٔ واقعی خود علامت بزنید؛ پاسخ «آرمانی» را انتخاب نکنید.
• هیچ پاسخ درست یا غلطی وجود ندارد؛ هدف، درک واقع‌بینانهٔ وضعیت شماست.
• برای هر سؤال، اولین برداشت شما معمولاً دقیق‌تر است؛ سعی کنید بیش از حد مکث نکنید.

تفسیر نتایج مقیاس DASS-21 Interpretation

در DASS-21 برای هر زیرمقیاس (افسردگی، اضطراب، استرس) نمرهٔ جداگانه‌ای محاسبه می‌شود. هرچه نمرهٔ یک زیرمقیاس بالاتر باشد، نشان‌دهندهٔ شدت بیشتر علائم در آن حوزه است.

معمولاً برای هر زیرمقیاس، بازه‌هایی به عنوان «طبیعی، خفیف، متوسط، شدید، بسیار شدید» در راهنماها تعریف شده است. این سطح‌ها کمک می‌کنند جایگاه تقریبی فرد را بشناسیم، اما نباید بدون در نظر گرفتن زمینهٔ زندگی و نظر متخصص، به‌تنهایی مبنای تصمیم‌های مهم قرار گیرند.

DASS-21 ابزار تشخیصی رسمی نیست، بلکه برای سنجش شدت علائم طراحی شده است. تشخیص اختلالات (مثل اختلال افسردگی اساسی یا اختلال اضطراب فراگیر) نیاز به مصاحبهٔ بالینی و ارزیابی جامع دارد.

• نمرات بالا نشان‌دهندهٔ سطح بیشتر علائم‌اند، نه لزوماً وجود یک تشخیص قطعی.
• الگوی سه‌گانهٔ نمرات (مثلاً بالا بودن استرس در کنار اضطراب، یا غلبهٔ افسردگی) اطلاعات مهمی می‌دهد.
• در صورت نمرات بالا یا احساس نگرانی، مراجعه به روان‌شناس یا روان‌پزشک توصیه می‌شود.

نقشهٔ سه‌گانهٔ افسردگی، اضطراب، استرس Mood & Stress Map

می‌توان نتایج DASS-21 را به شکل سه ستون اصلی در نظر گرفت که هر کدام جنبه‌ای از فشار روانی را نشان می‌دهند:

سوالات متداول درباره مقیاس افسردگی، اضطراب، استرس (DASS-21) FAQ

ملاحظات اخلاقی در استفاده از مقیاس DASS-21 Ethical Considerations

• پاسخ‌های شما باید محرمانه بماند و فقط برای اهداف حرفه‌ای و پژوهشی مجاز استفاده شود.
• نتایج آزمون نباید به‌عنوان ابزار برچسب‌زدن، انگ‌زنی یا قضاوت ارزشی دربارهٔ شما یا دیگران به کار رود.
• شرکت در آزمون داوطلبانه است و در صورت احساس ناراحتی می‌توانید آن را متوقف کنید.
• در صورت نمرات بالا یا نگرانی دربارهٔ وضعیت خود، مراجعه به روان‌شناس یا روان‌پزشک توصیه می‌شود.
• هرگونه استفادهٔ رسمی (مثلاً سازمانی یا آموزشی) از نتایج باید همراه با شفافیت، رضایت آگاهانه و ارزیابی چندمنبعی باشد.

منابع و مطالعات مرتبط با مقیاس DASS-21 References

برای آشنایی بیشتر با این مقیاس و ویژگی‌های روان‌سنجی آن، می‌توان به منابع علمی زیر مراجعه کرد:

• مقالات اصلی معرفی و تحلیل Depresion Anxiety Stress Scales توسط Lovibond & Lovibond.
• پژوهش‌های هنجاریابی و اعتبارسنجی DASS-21 در جمعیت‌های مختلف.
• پایگاه‌های اطلاعاتی مانند PubMed، PsycINFO و Google Scholar برای جست‌وجوی مطالعات جدید دربارهٔ DASS.

در کار پژوهشی، انتخاب نسخهٔ مناسب، شیوهٔ نمره‌گذاری و گزارش شفاف روش اجرا و هنجارهای مورد استفاده اهمیت زیادی دارد.